Ataki na pracowników służby zdrowia wzrosły znacząco w 2020 r., roku naznaczonym pandemią. Liczba skarg na fizyczne lub słowne znęcanie się nad personelem medycznym w dużym stopniu przerosła słupki z poprzednich lat. W kontekście pandemii wirusa Covid-19 światowe organizacje połączyły swoje głosy w apelu o ochronę pracowników służby zdrowia przed przemocą: 13 światowych organizacji medycznych i humanitarnych (wśród nich AMM) reprezentujących ponad 30 milionów pracowników służby zdrowia wydało oświadczenie, w którym potępiają coraz częstsze przypadki ataków na pracowników służby zdrowia i placówki.
Wśród głównych powodów tego typu zachowań na pierwszym miejscu plasuje się zniecierpliwienie społeczeństwa wynikające z długich okresów oczekiwania na upragnione świadczenia oraz zniechęcenie i wyczerpanie psychiczne i emocjonalne. W sytuacji, gdy ataki na lekarzy stają się coraz częstszym incydentem i gdy agresorzy nie poprzestają jedynie na obelgach słownych, lecz dochodzi do rękoczynów, pytanie o kwestię ochrony prawnej lekarza, pielęgniarki, położnej, ratownika medycznego podczas, lecz także w związku z udzielaniem przez nich świadczeń zdrowotnych, jest coraz ważniejsza i coraz bardziej aktualna.
Ochrona prawna dla lekarza i lekarz dentysty
Na mocy art. 44 Ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 514 z późn. zm.), lekarzowi wykonującemu czynności związane z udzielaniem świadczeń zdrowotnych należy się ochrona prawna przysługująca każdemu funkcjonariuszowi publicznemu. Znaczy to, że w przypadkach agresji polegającej na naruszeniu jego sfery fizycznej oraz znieważeniu lub zniesławieniu lekarza, jeśli to zachowanie ma związek z wykonywaniem przez niego czynności służbowych związanych z procesem udzielania świadczeń opieki zdrowotnej, zastosowanie znajdują przepisy art. 222 Kodeksu Karnego – o naruszeniu nietykalności cielesnej, art. 223 Kodeksu Karnego – o czynnej napaści, art. 226 Kodeksu Karnego – o znieważeniu.
Obecnie ochrona prawna należna funkcjonariuszowi publicznemu przysługuje lekarzowi i lekarzowi dentyście, który:
- wykonuje czynności w ramach świadczeń pomocy doraźnej lub w przypadku, o którym mowa w art. 30 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty.
- wykonuje zawód dla jednostki prowadzącej działalność leczniczą, która zawarła umowę o udzielenie świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, z uwagi na udzielanie świadczeń zdrowotnych w tej jednostce.
Ochrona prawna pielęgniarek, położnych oraz ratowników medycznych
Prawo do ochrony prawnej w przypadku agresji i naruszenia sfery fizycznej oraz znieważania lub zniesławienia, jeśli to zachowanie ma związek z wykonywaniem przez niego czynności służbowych związanych z procesem udzielania świadczeń opieki zdrowotnej, zastosowanie znajdują te same przepisy art. 222 Kodeksu Karnego. Stanowi o tym Ustawa z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 562 z późn. zm.) – art. 11 ust. 2 oraz Ustawa z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 882) – art. 5 ust. 1. Pielęgniarka, położna oraz ratownik medyczny to, tak samo jak lekarz, notariusz czy urzędnik, funkcjonariusze publiczni, a same Przepisy Kodeksu Karnego regulujące odpowiedzialność karną za popełnienie przestępstwa na szkodę funkcjonariusza publicznego zawierają surowsze sankcje niż w przypadkach działań przestępczych na osobie, która tej funkcji nie piastuje.
Jak dochodzić przysługujących praw?
Pierwszym krokiem jest postępowanie przygotowawcze poprzedzające wniesienie aktu oskarżenia do Sądu, a to, zgodnie z Kodeksem Postępowania Prawnego może być wszczęte z urzędu lub w konsekwencji złożonego zawiadomienia. W toku postępowania, osoba poszkodowana, wobec której został popełniony czyn zabroniony, uzyskuje status pokrzywdzonego. Organ prowadzący postępowanie ma obowiązek udzielić stosownego pouczenia o prawach przysługujących pokrzywdzonemu oraz o możliwości dochodzenia roszczeń. Już na tym początkowym etapie pokrzywdzony może być reprezentowany przez pełnomocnika, a więc adwokata. Co tyczy się etapu postępowania karnego przed Sądem, poszkodowany może dochodzić swoich praw w charakterze oskarżyciela posiłkowego popierającego akt oskarżenia.
