Obowiązujące w Polsce akty prawne regulują funkcjonowania poszczególnych dziedzin życia. Dotyka to także kwestii proceduralnych, jak właśnie w przypadku postępowania karnego. Ich przebieg, wymogi formalne oraz nadzwyczajne przypadki, są dokładnie opracowane w przepisach dotyczących szczegółowych instancji sądów. Jednym z wyjątkowych sytuacji, rzadko mających miejsce, jest kasacja, oznaczająca środek zaskarżenia wyroku sądu drugiej instancji do Sądu Najwyższego. Ma to swój szczególny charakter, a przebieg całej procedury jest niezwykle restrykcyjny.

Kasacja w polskim systemie prawnym

Kasacja definiowana jest jako nadzwyczajny środek zaskarżenia od prawomocnego wyroku sądu odwoławczego. Jest ona rozpatrywana wyłącznie przez Sąd Najwyższy. Praca organu opiera się na badaniu czy jest ona zgodna z prawem prawomocnego wyroku sądu odwoławczego, który to kończy postępowanie sądowe.

Adwokat prawo karne

Podmioty uprawnione do wniesienia kasacji składają wniosek do Sądu Najwyższego za pośrednictwem sądu odwoławczego. Do grupy tej należą:

  • strona w sprawie, działająca poprzez wyznaczonego pełnomocnika (adwokata lub radcę prawnego),
  • Rzecznik Praw Obywatelskich,
  • Rzecznik Praw Dziecka (jeżeli wyrok narusza prawa dziecka),
  • Prokurator Generalny (czyli obecny Minister Sprawiedliwości).

Polskie prawo uwzględnia możliwość kasacji wyroku, który zapadł w trakcie postępowania karnego. Natomiast te z procesów cywilnych zostają przyjmowane jako skarga kasacyjna, przysługująca wyłącznie od niektórych orzeczeń prawomocnych. Możliwe jest to w przypadku, kiedy zostało jawnie naruszone prawo materialne lub też dana sytuacja rażąco nie przestrzega przepisów w trakcie postępowania. Rezultatem tego miałby być ostateczny wynik rozprawy, na którego wpłynął dany czynnik.

Warunki i podstawy do wniesienia kasacji

W przypadku, kiedy to strona składa wniosek, mówimy o kasacji zwyczajnej. Możliwe jest to wyłącznie od prawomocnego wyroku sądu odwoławczego. Kasacja nie przysługuje, jeżeli występuje sytuacja, że strona nie zaskarżyła wyroku sądu I instancji (nie złożyła apelacji). Wtedy też wyrok zostaje utrzymany przez sąd odwoławczy lub zmienia na korzyść instancji. Analogicznie więc warunkiem kasacji jest otrzymanie wyroku sądu odwoławczego na korzyść strony.

Kolejne z osób posiadających prawo do złożenia wniosku o kasację wyroku występują w przypadkach nadzwyczajnych. Wnoszą oni kasację bezpośrednio do Sądu Najwyższego. W obu przypadkach możliwość złożenia wniosku musi spełniać odpowiednie podstawy:

  • nie mogą się opierać np. na zarzucie niewspółmierności kary,
  • muszą dotyczyć uchybień proceduralnych np.:
    • niewłaściwy skład sądu,
    • udział w orzekaniu nieuprawnionych do tego osób,
    • brak obrońcy dla oskarżonego,
  • odnotowano rażące naruszenie prawa, wpływające na orzeczenie.

Pierwszym krokiem jest złożenie wniosku o doręczenie orzeczenia z uzasadnieniem w sądzie odwoławczym. Ważne jest dopilnowanie terminu wniesienia o kasację wyroku, wynoszącego 30 dni od daty doręczenia. Jednakże nie dotyczy to kasacji nadzwyczajnej. Organy uprawnione (np. Prokurator Generalny) mają prawo zrobić to w dowolnym momencie. Nie obowiązuje to jedynie kasacji na niekorzyść oskarżonego, kiedy to termin na wniesienie mija 6 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia.

Adwokat prawo karne

Jak powinno wyglądać pismo procesowe przy wniosku o kasację wyroku sądowego?

Kasacja musi spełniać wymogi ogólne, stawiane przed pismami procesowymi. Zasady co do wyglądu formalnego zostały zapisane w art. 119 § 1 k.p.k.:

  • oznaczenie organu, gdzie zostaje skierowane pismo (w tym przypadku do Sądu Najwyższego za pośrednictwem sądu odwoławczego),
  • oznaczenie sprawy (dane personalne oskarżonego oraz sygnatura akt),
  • treść wniosku – nazwa pisma (np. kasacja od prawomocnego wyroku sądu okręgowego we Wrocławiu z dnia 11 sierpnia 2021 r.),
  • uzasadnienie sporządzone zgodnie z podstawą wskazaną w prawie;
  • data i podpis sporządzającego kasację, czyli przedstawiciela procesowego.

Podczas wniesienia wniosku o kasację wyroku sądowego należy pamiętać o spełnieniu szeregu wymagań formalnych. Zapisy prawne bywają dość zawiłe dla osób, które nie obcują z nimi na co dzień. Dlatego też warto, aby ktoś przypilnował wszystkich niezbędnych spraw. Może to być np. adwokat zajmujący się prawem karnym. Nie zyskamy pewności o powodzeniu sprawy, ale na pewno zagwarantuje dopełnienie wymogów stawianych podczas spraw o kasację wyroku.